काठमाडौं । गत भदौ २३ र २४ गतेको जेनजी आन्दोलनका क्रममा देशभर हजारौं निजी तथा सरकारी सवारी साधनमा आगजनी गरियो ।
नेपाल बीमा प्राधिकरणको तथ्यांक अनुसार असोज २३ गतेसम्म मात्रै २२०६ वटा मोटर बीमा दाबी परेका छन् । बीमा नगरेका निजी र सरकारी सवारीको संख्या हजारौंमा छ । अझैं एकिन तथ्यांक आइसकेको छैन ।
आगजनीमा परेका अधिकांश सवारी साधन कामै नलाग्ने अवस्थामा पुगेका छन् । तर, तपाईं आफ्नो सवारी साधन जलेर खरानी भयो, अब केही गर्नुपर्दैन भनेर बस्नुभयो भने ठूलो भुल हुनेछ । किनभने सवारी साधन भौतिक रूपमा नभए पनि दर्ता भएको यातायात कार्यालयबाट लगत कट्टा नगरेसम्म कर तिरिराख्नुपर्ने हुन्छ । त्यसैले आफ्नो सवारी कुनै कारणले नष्ट भएको छ भने लगत कट्टा गर्नुहोला ।
यातायात व्यवस्थापन कार्यविधि निर्देशिका, २०६० (संशोधित) अनुसार कुनै सवारी काम नलाग्ने गरी नासिएमा, विदेश लगिएमा, नभेटिने गरी हराएमा लगत कट्टा गर्नुपर्ने व्यवस्था छ ।
यातायात व्यवस्था कार्यालय मोटरसाईकल, गुर्जुधाराका सूचना अधिकारी गोविन्दराज शिवाकोटी बिग्री काम नलाग्ने, प्रयोगमा नभएका वा अस्तित्वमा नरहेका सवारी साधनको करकट्टी गर्नुपर्ने कानुनी व्यवस्था रहेको बताउँछन् ।
बागमती प्रदेश सरकारले यातायात ऐन बनाए पनि नियमावली र निर्देशिका नबनाएकाले हाल केन्द्र सरकारको यातायात व्यवस्थापन निर्देशिका, २०६० अनुसार नै लगत कट्टा गरिँदै आइएको उनले बताए ।
उनका अनुसार वर्षौं पुराना भई काम नलाग्ने, प्रयोगमा नभएका सवारी साधनको लगत कट्टा गर्न सवारी साधनको इन्जिन र चेसिस काटेर यातायात कार्यालयमा ल्याउनुपर्छ । त्यसरी ल्याएको चेसिस र इन्जिन प्राविधिकले जाँच गरी सिफारिस गरेपछि यातायात कार्यालयले उक्त सवारीको लगत कट्टा गरिदिने उनले बताए ।
भौतिक अस्तित्वमा नभएका (आगलागीमा जलेका, बाढीपहिरोमा हराएका लगायत) सवारीको हकमा भने सम्बन्धित वडा कार्यालयको सिफारिस, प्रहरी कार्यालयको सर्जमिन मुचुल्का, सिफारिस, बीमा कम्पनीको पत्र र ऋणमा किनेको हो भने बैंकको पत्र समेत चाहिने उनले बताए ।
‘अस्तित्वमा भएका सवारीको लगत कट्टा गर्न इन्जिन र चेसिस काटेर ल्याउनुपर्छ । अन्य कागजात चाहिँदैन । तर, अस्तित्वमा नभएका सवारीको हकमा भने वडा कार्यालय, प्रहरीको मुचुल्का, बीमा र बैंकको पत्र समेत चाहिन्छ । त्यसैको आधारमा कट्टा गरिदिन्छौं,’ उनले मेरोअटोसँग भने । जुनसुकै सवारी साधनको लगत कट्टा गर्दा चालु आर्थिक वर्षसम्मको सम्पूर्ण कर चुक्ता गर्नुपर्ने उनले बताए ।
लगत कट्टा गर्न दुईपाँग्रे र चारपाँग्रे सबै सवारीको हकमा एउटै व्यवस्था रहेको छ । यातायात व्यवस्था कार्यालय सानाठुला सवारी, एकान्तकुनाका कार्यालय प्रमुख पवित्र कुँवर सवारीधनीले चालु आर्थिक वर्षको कर तिरेर आफ्नो सवारीको लगत कट्टा गर्न सक्ने बताउँछन् ।
यातायात व्यवस्था कार्यविधि २०६० अनुसार सवारीको इन्जिन र चेसिसको भाग काटेर ल्याए पछि प्राविधिकको सिफारिसमा लगत कट्टा गर्ने व्यवस्था रहेको उनले बताए । यद्यपि, आगजनी वा बाढीपहिरो लगायतमा परी भौतिक अस्तित्व नभएका सवारीको हकमा वडा कार्यालय र प्रहरीको मुचुल्का चाहिने उनले बताए ।
‘यातायात व्यवस्था कार्यविधि २०६० अनुसार सवारी साधनको लगत कट्टा गर्ने व्यवस्था छ । सवारी साधनको इन्जिन र चेसिस काटेर ल्याइ दर्ता भएको यातायात कार्यालयबाट लगत कट्टा गर्न सकिन्छ,’ उनले मेरोअटोसँग भने,’ ‘अस्तित्वमा नभएका सवारी साधनको हकमा भने सम्बन्धित वडा कार्यालय र प्रहरीको मुचुल्का चाहिन्छ ।’
लगत कट्टा नगरे कर तिरिरहनु पर्ने ?
हाल सार्वजनिक सवारीको २० वर्ष (बागमती, गण्डकी र कर्णालीले ईभीको ३० वर्ष)मा लगत कट्टा गर्नुपर्ने व्यवस्था छ । तर, निजीको हकमा गण्डकी बाहेक) अरु प्रदेशले अवधि तोकेका छैनन् । गण्डकीले निजी सवारी साधन २५ वर्षमा अनिवार्य पत्रु कायम गरी लगत कट्टा गर्नुपर्ने व्यवस्था गरेको छ ।
कुनै पनि सवारी साधन प्रयोग/अस्तित्वमा नभएको तर लगत कट्टा गरेको छैन भने वर्षेनी सवारी कर भने तिरिरहनु पर्ने व्यवस्था रहेको सूचना अधिकारी शिवाकोटीले बताए ।
‘सवारीधनीले मेरो सवारी बिग्रिएर कामै नलाग्ने भयो, जलेर खरानी भयो वा बाढीपहिराले बगायो/पुरियो भनेर चुप लागेर बस्न हुँदैन । दर्ता भएको कार्यालयमा गएर लगत कट्टा गर्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘नत्र भने लगत कट्ट नगरिन्जेलसम्म हरेक वर्ष कर र जरिवाना तिर्नुपर्छ ।’
अस्तित्वमा नभएका सवारीको कर बारे सरकारले हालसम्म अन्य कुनै कानुनी व्यवस्था नगरेको उनले बताए । यदि, सरकारले आगामी दिनमा अन्य कुनै कानुनी व्यवस्था गरे मात्रै कर तिर्न नपर्ने हुनसक्ने उनको भनाइ छ ।
कति लाग्छ शुल्क ?
सवारी साधनको लगत कट्टा गर्नु अघि चालु आवसम्मको वार्षिक कर तिर्नुपर्छ । वार्षिक सवारी कर सवारी साधनको किसिम र इन्जिन÷मोटर पावर अनुसार फरक फरक छ ।
वार्षिक कर तिरेपछि लगत कट्टाका लागि मात्रै चारपाँग्रे सवारी साधनको १ हजार र दुईपाँग्रेको ५०० रुपैयाँ शुल्क लाग्छ ।
